Fonetyka i fonologia

Sylaba

§15. Istnieją dość liczne ograniczenia w budowie sylaby kaćjańskiej. I tak, sylaba w języku kaćjańskim może być otwarta lub zamknięta (spółgłoską właściwą).

Termin muta oznacza spółgłoskę właściwą, termin liquida jest szerszy niż w łacinie, gdyż obejmuje wszystkie spółgłoski niewłaściwe: półsamogłoski j, w, laryngalną h oraz sonoranty l, r, m, n, ŋ; szczegółowe wyjaśnienia w §§20–28). Przykładami muta cum liquida są połączenia tr, sw, čh, gj.

§16. Sylaba kaćjańska rozpoczyna się od dowolnej spółgłoski, albo od m.c.l. Uwaga ta dotyczy także początku wyrazu, nie ma więc wyrazów kaćjańskich w rodzaju **skala. Natomiast istnieje wyraz treine, gdyż grupa tr- jest akceptowana na początku sylaby. Unika się jednak nagłosowych połączeń m.c.l., w których muta stanowi szczelinowa lub zwarto-szczelinowa, a liquida stanowi sonorant lub h. W takich wypadkach grupę spółgłosek rozbija się samogłoską protetyczną: przed sonorantem jest to samogłoska kardynalna, zawsze nieakcentowana, przed h używa się ə, przed j – i, wreszcie przed w występuje u. Choć w mowie i piśmie dopuszczalne są np. połączenia sna-, čra-, xha-, zaleca się pisać i wymawiać saná- (postawienie znaku akcentu jest tu niezbędne), čará-, xəha-. Formy odpowiednich wyrazów z samogłoską protetyczną lub bez niej mają zawsze takie samo znaczenie. Poprawne są natomiast połączenia z półsamogłoską, np. swa-, ćja-. Całkiem zabronione są natomiast nagłosowe połączenia w rodzaju **rja-, **lha- czy **nra-, w których pierwszym elementem byłaby liquida. Zamiast nich występują odpowiednio rija-, ləha-, maná-.

§17. Nagłosowe zwarcie krtaniowe zostało w kaćjańskim zwykle zastąpione przez j, h, w, odpowiednio w zależności od klasy wyrazu E, A, O. Rdzenie nie mogą rozpoczynać się od samogłosek kardynalnych (choć jest to możliwe w wypadku przedrostków i partykuł). Możliwe są ə-, i-, u-, ale tylko przed spółgłoską właściwą. W pozycji tej spotyka się też sylabiczne warianty l, r, m, n, ŋ.

§18. Warto więc zauważyć, że w nagłosie wyrazu:

§19. Sylaba poprzedzająca muta cum liquida nie może być zamknięta, stąd np. połączenie **haktra nie jest akceptowane – zamiast nich występuje haktara z samogłoską protetyczną. Dawniej normą były wyrazy w rodzaju haltra, gdzie muta cum liquida następowała po kwazidyftongu, i połączenia trzech spółgłosek liquida cum muta cum liquida bywają wciąż spotykane, choć zaleca się wprowadzanie samogłoski protetycznej: haltara. Przed m.c.l. dopuszczalna była też sylaba otwarta długa (np. paatra, pahtra, paitra, dziś zalecane paatara, pahtara, paitara) lub ultradługa (np. paaitra, paihtra, paaltra, palhtra). Przy zapisie z niemym h mogą w takich wypadkach zbiegnąć się aż 4 litery spółgłoskowe (jednak współcześnie zalecane formy to paaitara, paihtara, palhtara).