Morfologia

Czasowniki

Czasowniki nieaktywne nieprzechodnie, np. cah – stać, gatka – przybyć, lex – leżeć, todgod – być otoczonym, weide – widzieć.

Czasowniki aktywne nieprzechodnie, np. cat – pracować, gambat – kroczyć, hai – iść, halwi – słuchać, jau – iść, jauju – poruszać się, jauka – jechać, keunet – mówić, odzywać się.

Czasowniki aktywne przechodnie, np. banda – wiązać, batanda – dostać, ćai – dać, dak – dać do ręki, wręczyć, doh – dać, fambak – opowiadać, foŋgo – łamać, jed – jeść, kasanda – pisać, katpa – czytać głośno, keite – czytać, koupo – kupić, xandaŋga – poślubić, xaŋga – śpiewać.

System form czasów i aspektów
typ jednokrotne iteratywne
aspekt niedokonany dokonany niedokonany dokonany
czas przeszły teraźniejszy przyszły przeszły przyszły przeszły teraźniejszy przyszły przeszły przyszły
dak dakþati dakti dakpati tandaki tapandaki dadákþati dadákti dadákpati tadandaki tadpandaki
jau jauþat jawat jaupat taju tapju djauþat djawat djaupat tadju tadpiju
jed jedþeti jedti jedpeti teidi tepidi djedþeti djedti djedpeti tedidi tedpidi
katpa katpaþti katpati katpapti taktapi tapaktapi dakátpaþti dakátpati dakátpapti tadaktapi tadpaktapi
koupo koupoþti koupoti koupopti tokupi topkupi dokóupoþti dokóupoti dokóupopti todkupi todpokupi
lex lexþi lexi lexpi jelxe jepelxe dlexþi dlexi dlexpi jedelxe jedpelxe
weide weideþi weidi weidepi jewid jepwid dweideþi dweidi dweidepi jedwid jedpuwid
Aktywne afiksy osobowe czasowników
  sg. du. pl.
  1 2 3 4 1 1+2 2 3 1 1+2 2 3
sufiks -m -š -t -r -mu -nu -šu -tu -mAn -n -šAn -tAn
prefiks m- š- t- r- m- -u n- -u š- -u t- -u m- -n n- š- -n t- -n
Nieaktywne afiksy osobowe czasowników
  sg. du. pl.
  1 2 3 4 1 1+2 2 3 1 1+2 2 3
sufiks -k -s -j -0 -ku -xu -su -ju -kAn -x -sAn -jAn
prefiks k- s- j- h- k- -u x- -u s- -u j- -u k- -n x- s- -n j- -n
Inne afiksy czasowników

Tryb życzący: -ái-. Tryb rozkazujący (tylko w 2. osobie): -jr, -ja (wzmacniające).

Zestawienie form przykładowych czasowników
rdzeń forma podst. imper.sg. praesens praeteritum f. zal.
3 sg + 3 sg 3 sg 3 sg + 3 sg 3 sg
act. inact. act. inact.
ACH cah cah — — cahi — — jacə cəha
ELX lex lex — — lexi — — jelxe lexé
AGTK gatka gatak — — gatki — — jagtak gaták
EWJD weide wejed — — weidi — — jewid wijed
OTDGD todgod todgod — — todgodi — — jotodgod todgód
                   
ACT cat cat — catat — — tacta — catá
AHJ hai hai — hajat — — tahi — hija
AJW jau jau — jawat — — taju — juwa
AJWK jauka jawak — jaukat — — tajuk — juwak
AHLWJ halwi halwi — halwit — — tahluwi — halwái
AJWJW jauju jauju — jaujut — — taiwiju — jujau
EKWNT keunet keunet — keunetet — — tekunet — kunet
A(ŊG)MBT gambat gambat — gambatat — — taŋgambat — gambát
                   
AĆJ ćai ćai ćaiti ćajat ćaji taćiji taći jaći ćija
ODH doh doh dohti dohot dohi todəhi todə jodə dəho
A(ND)K dak dak dakti dakat daki tandaki tandak jandak daká
AX(ŊG) xaŋga xaŋ xaŋgati xaŋgat xaŋgi taxaŋgi taxaŋ jaxaŋ xaŋgá
A(MB)(ND) banda ban bandati bandat bandi tambandi tamban jamban bandá
OFŊG foŋgo foŋog foŋgoti foŋgot foŋgi tofŋogi tofŋog jofŋog foŋóg
AKTP katpa katap katpati katpat katpi taktapi taktap jaktap katáp
EKJT keite kejet keiteti keitet keiti tekiti tekit jekit kijet
OKWP koupo kowop koupoti koupot koupi tokupi tokup jokup kuwop
AFMBK fambak fambak fambakti fambakat fambaki tafambaki tafambak jafambak fambák
AKS(ND) kasanda kasan kasandati kasandat kasandi taksandi taksan jaksan kasán
AXND(ŊG) xandaŋga xandaŋ xandaŋgati xandaŋgat xandaŋgi taxandaŋgi taxandaŋ jaxandaŋ xandáŋ
A(MB)T(ND) batanda batan batandati batandat batandi tambatandi tambatan jambatan batán
Wzory zdań